Psychoterapeuci pracują z osobami w kryzysie oraz chcącymi zrozumieć podejmowane przez siebie decyzje. Chcąc na nie wpłynąć i postępować zgodnie z własnymi wartościami warto podjąć psychoterapię. Jedną z metod stosowanych podczas procesu dążącego do poprawy jakości życia jest terapia poznawczo-behawioralna, która skupia się na interpretacji oraz zmianie postępowania w różnych sytuacjach życia codziennego. To podejście, zarówno w psychologii, jak i psychiatrii jest jednym z przynoszących najlepsze efekty.
Nurt poznawczo-behawioralny to zmiana myślenia na lepsze
Sposób prowadzenia terapii, jej tor i podejście do problemów – to one cechują każdy rodzaj nurtu w psychologii. W latach 60-tych amerykański psychiatra Aaron Beck opracował podejście poznawczo-behawioralne, które na początku było stosowane w depresji. Okazało się jednak, że jest ono niezwykle skuteczne, także w innych sytuacjach życiowych.
Nurt poznawczo-behawioralny spotykany jest również pod nazwą podejścia kognitywno-behawioralnego oraz CBT, ang. cognitive-behavioural therapy. Element poznawczy jest odkrywaniem bodźców wpływających na emocje. Natomiast część behawioralna odpowiada za naukę i utrwalenie nowych wzorców zachowań. Dotychczasowe badania wskazują, że terapie, podczas których są one wykorzystywane, dają widoczne efekty, które uzyskiwane są obiektywnie szybko w porównaniu do innych form terapii.
Terapia CBT skupia się na zrozumieniu myśli i doświadczeń, ich analizie oraz zmianie podejścia do zachowań niebędących w zgodzie z wyznawanymi przez nas wartościami. Głównym z założeń nurtu jest przekonanie o tym, że to nasze myśli są odpowiedzialne za przeżywanie oraz oddziałują na podejmowane decyzje. Identyfikując destrukcyjne wzorce, a później umiejętnie modyfikując odczucia, możemy wpływać na odczuwane emocje podczas różnych życiowych sytuacji. W czasie terapii prowadzonej w nurcie poznawczo-behawioralnym terapeuci uczą, jak poprzez analizę, konstruktywną ocenę i zmianę wzorców myślowych zmieniać podejście do życia.
Jak przebiega terapia prowadzona w podejściu CBT?
Regularne uczestniczenie w sesjach terapeutycznych odbywających się zwykle raz lub dwa razy w tygodniu to klucz do sukcesu. Zazwyczaj są to kilkudziesięciominutowe spotkania, podczas których psychoterapeuta wykorzystuje różne techniki i narzędzia terapeutyczne. Natomiast trudno jest traktować podejście poznawczo-behawioralne jako opierające się wyłączenie na technikach. Punktem wyjścia procesu terapeutycznego prowadzonego w podejściu CBT jest niepisane porozumienie terapeuty oraz pacjenta dotyczące wskazania wartości, jakie wyznaje.
Początkowe etapy terapii mogą uwzględniać dialog motywacyjny, a także analizy zachowań najbardziej odbiegających od przyjętych wzorców. W terapii unika się konfrontacji, a w zamian za to prowadzona jest szczera rozmowa. Sesje koncentrują się na konkretnej problematyce, dotyczą zwykle całego procesu, zaczynając od zrozumienia problemu, poprzez identyfikację towarzyszących myśli i wzorców, aż do opracowania strategii zmiany i dążenia do jej realizacji. Psychoterapeuci wykorzystują w tym celu ćwiczenia praktyczne, a także mogą zaproponować zadania wspomagające proces terapii np. zapisywanie uczuć i myśli pojawiających się podczas różnych życiowych sytuacji.
Cele terapii
W jakich sytuacjach terapia poznawczo-behawioralna jest skuteczna?
Podczas trudnych sytuacji życiowych, kryzysów doświadczamy negatywne emocje przychodzące do nas automatycznie. Bywa tak, że uruchamiają one błędne koło związane z przypływem innych, czasem pozytywnych, ale nieraz nieprzyjemnych odczuć. Terapia CBT przydaje się po to, by je zrozumieć oraz nauczyć się podchodzić do nich z dystansem. Jest ona skutecznym podejściem psychoterapeutycznym, a nabyte podczas terapii umiejętności i wypracowane schematy można stosować przez całe życie w wielu okolicznościach. Nurt poznawczo-behawioralny świetnie sprawdza się podczas pracy z dorosłymi, jak i młodzieżą oraz dziećmi.
Źródła:
Magill M, Ray L, Kiluk B et al., A meta-analysis of cognitive-behavioral therapy for alcohol or other drug use disorders: treatment efficacy by contrast condition. J Consult Clin Psychol, 2019
A.Wojtas, K. Jakuszkowiak-Wojten, Terapia lęku panicznego w ujęciu poznawczo-behawioralnym, Psychiatria Via Medica, 2010
A. Kleszczewska-Albińska, Wybrane poznawczo-behawioralne modele uzależnień behawioralnych, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2022